[Taalkwestie] Ten slotte of tenslotte

Taalregels die moeilijk te onthouden zijn en vaak misgaan: ik leg ze voor je uit! Vandaag: tenslotte en ten slotte.

Ten slotte
Als je ‘tot slot’ bedoelt, is het ‘ten slotte’, met een spatie. ‘Ten slotte wil ik het nog even hebben over de watersnood in België.’ Of: ‘We schrijven ten slotte nog een paragraaf over taal.’

Tenslotte
Je zegt ‘tenslotte’ – zonder spatie – als je ‘per slot van rekening’ bedoelt. Bijvoorbeeld: ‘Ik ben tenslotte geen miljonair, ‘We weten tenslotte nog niet hoe dit gaat uitpakken’ of ‘Ze is tenslotte nog maar een kind.’

Klik hier voor meer taalkwesties.

[Taalkwestie] De apostrof

Taalregels die moeilijk te onthouden zijn en vaak misgaan: ik leg ze voor je uit! Vandaag: de apostrof.

Die arme apostrof… hij heeft het zwaar te verduren. Mensen snappen hem niet en hij wordt te pas en te onpas misbruikt. En het is ook lastig. Hij kan bij zowel de bezitsvorm als de meervoudsvorm voorkomen, maar niet altijd!

Net als bij spatiegebruik, is apostrofgebruik anders in het Nederlands dan in het Engels. In het Engels zeg je Jim’s bike en Barbie’s wedding. In het Nederlands is het Jims fiets en Barbies bruiloft.

Een s aan het woord vast
Je gebruikt in het Nederlands een ‘s’ om bezit aan te geven. ‘De fiets van Elsbeth’ is Elsbeths fiets. Eigenlijk is de regel heel gemakkelijk: plak een ‘s’ aan het woord vast. Moeders appeltaart, Miekes boot, Chantals huisEllens plan.

Uitspraak
Maar… (er is altijd een maar): als de uitspraak van het woord in het gevaar komt door toevoeging van de s, gebruik je ‘s (apostrof s).

Voorbeeld: oma’s boek, Brenda’s huis. Als je dit niet doet, zou er ‘Brendas huis’ staan en dat spreek je anders uit. Dit is het geval bij één klinker die ‘lang’ wordt uitgesproken. Bij korte klinkers hoeft het dus niet! Janines boot kun je niet verkeerd uitspreken. Tantes bruiloft ook niet. Ook is het Shirleys droom en Disneys film.

Een woord op een sisklank
Eindigt een woord al op een ‘s’ of op een sisklank? Dan zet je alleen een apostrof. Frans’ nieuwe huis, Jos’ brilHans’ computer en Bridget Jones’ Dagboek (anders dan in het Engels, waar het Bridget Jones’s Diary is). Een ‘x’ of ‘ce’ is ook een sisklank dus het is Max’ fiets en Joyce’ boek. Een naam als ‘George’ eindigt ook op een sisklank, dus het is George’ boek.

Wit versus groen
Om het allemaal nog verwarrender te maken, hanteert het Witte Boekje iets andere regels dan het Groene Boekje. Volgens de Witte Spelling zou je bij een ‘doffe’ e wel een apostrof moeten gebruiken en wordt het dus Anneke’s fiets, tante’s taart en Balkenende’s kabinet. Ik houd zelf de Groene Spelling aan. Wel zo overzichtelijk.

Meervoud
Een meervoud maak je in het Nederlands niet altijd met een ‘s’, maar als je dit wel doet, kan het ook voorkomen dat je de apostrof nodig hebt. Eigenlijk geldt hier dezelfde regel: komt de uitspraak in gevaar, dan gebruik je een apostrof. Het is dus hobby’s en cafés (met de ‘s’ eraan vast, omdat je de ‘é’ niet verkeerd uit kunt spreken).

Twijfel
Kijk bij twijfel in het Groene Boekje (voorin staan taalregels) of op Onze Taal.

Klik hier voor meer blogs over taal.


[Taalkwestie] Onjuist spatiegebruik

Taalregels die moeilijk te onthouden zijn en vaak misgaan: ik leg ze voor je uit! Vandaag: onjuist spatiegebruik, ook wel ‘de Engelse ziekte’ genoemd.

In het Engels schrijf je vrijwel alles los. Hour registration, hair products, candy bar, internet usage, computer screen etc. In het Nederlands niet!

Bijvoeglijk naamwoord
Laat er geen misverstand over bestaan: bijvoeglijk naamwoorden hoeven niet aan een zelfstandig naamwoord vast. Het is ‘rode trui’, ‘mooie fiets’, ‘verantwoordelijke commissie’, ‘digitale klok’, en ‘middelbare school.’

Samenstelling: aan elkaar
Als het echter een samenstelling is, schrijf je woorden in de regel aan elkaar.

Het is dus: computerscherm, internetgebruik, haarproduct, onafhankelijke burgerpartij, stressbestendig, kortetermijngeheugen, langetermijnplanning, damesfiets, herenkapper, rijtjeshuis, ceremoniemeester (bij Barbie’s Bruiloft met een spatie geschreven. Over de verkeerde apostrof in de titel van het programma in een volgende blog meer) en huiswerkbegeleiding (Ik werkte ooit bij een ‘huiswerk instituut’ dat ‘faalangst training’ en ‘studie coaching’ gaf. Ook voor het ‘basis onderwijs’).

Onthoud: bij twijfel, aan elkaar! Trek je niets aan van de spellingscontrole in Word, want die wil graag dat je alles los schrijft. De uitzondering op de regel: als het de leesbaarheid ten goede komt, mag je een streepje zetten.

Lastige samenstellingen
Soms is het erg lastig. Wat doe je bijvoorbeeld als je een langere samenstelling wilt maken, waar ook een bijvoeglijk naamwoord in zit? Een liefhebber van Franse kaas (los, want ‘Franse’ is een bijvoeglijk naamwoord), noem je een Fransekaasliefhebber. Dit staat misschien wat vreemd, maar Franse kaasliefhebber is weer iets heel anders. Tweede Kamerlid en Albert Heijnfiliaal moeten los omdat dat eigennamen zijn.

Wordt het te ingewikkeld? Omschrijf dan wat je wilt zeggen. Zeg ‘de cijfers van het derde kwartaal’ in plaats van ‘derdekwartaalcijfers’.

Afkortingen
Met afkortingen is het ook vaak lastig. Wifinetwerk is correct, maar Wifi-netwerk mag ook. Vip-tribune en viptribune zijn ook allebei correct.

Zoek het op
Kom je er niet uit? Zoek het op! Ik gebruik zelf Van Dale, Het Groene Boekje en het Trouw Schrijfboek. Online zoek ik op Onze Taal, waar  duizenden voorbeelden staan van lastige taalkwesties.

S.O.S.
De website Signalering Onjuist Spatiegebruik registreert de meest grappige en opvallende spatiefouten. ‘Veel diarree gevallen’, ‘konijnen hokken’, ‘bezoekers passen’, ‘weg om legging’ en ‘Nijntje kussen’: het is verbazingwekkend hoe vaak kranten en grote bedrijven dit fout doen!

Nom nom nom

Ik weet niet wanneer het is gebeurd en ik weet ook niet waarom, maar ineens typen mensen geen ‘jammie’ of ‘jam jam jam’ of ‘mmmm’ meer als ze iets lekker vinden (om te eten, bedoel ik dan) maar ‘nom nom nom’. ‘Nom nom nom’ is het geluid dat koekiemonster maakt als hij eet. Naar het schijnt. Ik hoor er nooit ‘nom nom nom’ in maar meer ‘mwamwammwam’.

Continue reading

Beter lees je deze blog

In het Engels heb je de uitdrukking  ‘had better’. Je gebruikt het om advies te geven en het betekent ‘Je kunt maar beter’. ‘Had’ wordt bijna altijd afgekort tot ‘…’d’.  Bijvoorbeeld: ’You’d better bring a coat’, ‘He’d better get his act together’ of ‘I’d better get back to work.’

Steeds vaker hoor ik hier een soort Nederlandse versie van. Er komt geen hulpwerkwoord aan te pas. Er wordt waarschijnlijk bedoeld: ‘Je kunt maar beter…’ of  ‘Het lijkt mij beter dat je…’ Maar al die extra woordjes worden weggelaten en wat overblijft is slechts het woordje ‘beter’.

Continue reading

Dat van die klok en die klepel

Nederlandse spreekwoorden. Ik had vroeger een docent economie die er iedere vijf minuten eentje uitgooide. We vonden dat zo grappig dat we ze opschreven in een schrift. Omdat het zo ouderwets was.

Continue reading

Droeftoeter

De beste vriendin van de hoofdpersoon uit het boek dat ik aan het vertalen ben, is hilarisch.  Zo zegt ze ‘Who peed in your Cheerios?’ als ze wilt weten waarom iemand zo chagrijnig kijkt of verklaart ze doodleuk dat iemand ‘overcooked spaghetti for brains’ heeft of een ‘bottom-feeder’ is. Aan mij de schone taak om deze zestienjarige dame in de Nederlandse vertaling net zo grappig te maken.

Continue reading

‘I’m fucking Robbie Williams’

Laat ik om te beginnen zeggen dat ik het echt niet erg vind als ik foutjes hoor of zie in het Engels van mensen.

Maar bij bedrijven vind ik het een heel ander verhaal. Er zijn zo veel reclames en advertenties in Nederland waar Engels in wordt gebruikt, dat het niet eens zin heeft om ze hier op te noemen.

Continue reading