Als vertaler heb je niet altijd iets aan je Van Dale of je Collins Cobuild English Dictionary. Veel uitdrukkingen verwijzen naar populaire televisieseries of gebeurtenissen in het nieuws, waar wij hier in Nederland geen weet van hebben. Ik weet veel van de Britse en Amerikaanse cultuur, maar lang niet alles.

Gelukkig is er Urban Dictionary, een website met duizenden woorden en uitdrukkingen die vaak niet in normale woordenboeken staan.

Demonen in New York
Een boek dat ik vorig jaar heb vertaald, speelt zich af in New York. Een New York vol demonen, weerwolven en vampiers, welteverstaan. Op een gegeven moment zegt iemand: ‘It’s those bridge-and-tunnel demons you really have to watch out for.’ Uit de context werd duidelijk dat dit iets met New York te maken had en niet met de demonenwereld van het boek. Woordenboek erbij. Ik kijk bij brug, ik kijk bij tunnel. Niets. Urban Dictionary: bingo!

Buitenwijken
New York bestaat, zoals de meeste mensen wel weten, uit Manhattan en een aantal buitenwijken. De mensen uit die buitenwijken (Brooklyn, New Jersey of Long Island bijvoorbeeld) moeten met een brug of tunnel naar het centrum van de stad (Manhattan). Vroeger werd de term ‘bridge and tunnel’ gebruikt voor mensen die van een lagere klasse waren. Tegenwoordig staat het meer voor asociale mensen, die soms nogal onwetend en naïef zijn. Je kunt ook ‘bridge and tunnel’ zijn als je in Manhattan woont. Ook wordt het in andere Amerikaanse steden gebruikt.

Tegenstelling
Hoe heb ik dit vertaald? Er zit natuurlijk een heel verhaal omheen, maar ik zal het kort proberen uit te leggen. Het ging over een meisje uit Brooklyn dat in haar eentje een demon had gedood. Er werd met ‘bridge-and-tunnel’ geïmpliceerd dat dit meisje niet alleen een goede demonenjager was, maar dat ze ook stoerder was dan de rijke, verwende meisjes uit Manhattan. En dat de demon in Brooklyn waarschijnlijk ook gevaarlijker was dan een gewone demon. Het gaat hier dus vooral om de tegenstelling stoer, gevaarlijk, ‘bridge-and-tunnel’ en verwend, rijk, Manhattan. Uiteindelijk is het geworden: ‘Pas maar op voor meisjes uit Brooklyn, dat zijn we niet gewend hier in Manhattan.’

Post

Nog een voorbeeld. ‘She went postal just like that?’ Het woordenboek geeft natuurlijk aan dat ‘postal’ iets te maken heeft met de post. Het gaat hier echter niet om een vrouwelijke postbode, maar om een meisje dat ‘hoer’ op een kluisje van een klasgenoot verft. Zomaar, zonder reden.

Schietpartijen
Gelukkig biedt Urban Dictionary weer uitkomst. Ik vermoedde al dat ‘postal’ zoiets als ‘krankzinnig’ of ‘psychopaatachtig’ betekende en ik had gelijk. Waar komt dit dan vandaan?

In Amerika zijn postbodes vaak niet blij met hun baan en komt het best vaak voor dat een postbode besluit om op het postkantoor om zich heen te schieten en vervolgens zichzelf van het leven te beroven. ‘To go postal’ verwijst niet eens naar één enkel incident, maar naar meerdere incidenten, want van 1983 tot 2010 is dit toch zeker een stuk of vijftien keer voorgekomen, met als een van de dieptepunten het jaar 2006, toen dit maar liefst drie keer gebeurde. Ik bedenk me net pas dat er in Nederland op het moment ook veel boze postbodes zijn. Ik hoop niet dat ‘postbode’ in het Nederlands over een paar jaar ook zo’n lugubere betekenis heeft… (Zie hier een lijst van schietpartijen op postkantoren, mocht het je interesseren).

Cultuur
Vertalen is meer dan letterlijk woorden en zinnen van het Engels naar het Nederlands omzetten. Je vertaalt ook een cultuur. Het komt natuurlijk ook voor dat ik zeker weet dat Nederlandse lezers zullen snappen wat er wordt bedoeld met een verwijzing naar een stukje cultuur. Het gaat dan bijvoorbeeld om de televisieserie Friends, het computerspel Supermario of de aanslagen van 11 september. Dat heeft hier ook geen uitleg nodig. Maar in de andere gevallen probeer ik – vooral bij jeugdromans! – te bedenken hoe ik de Britse of Amerikaanse cultuur erin kan houden en tegelijkertijd kan zorgen dat de lezer nog snapt waar het over gaat. Dat is iedere dag weer een uitdaging, waar websites als Urban Dictionary, maar vooral mijn eigen creativiteit en inlevingsvermogen, goed van pas komen!